Το νομοθετικό πλαίσιο για τα πνευματικά δικαιώματα και τη συλλογική διαχείριση ορίζεται από τους ακόλουθους νόμους:

Νόμος 4481/2017  (ΦΕΚ Α 100 2017 - 20.07.2017)  “Συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων, χορήγηση πολυεδαφικών αδειών για επιγραμμικές χρήσεις μουσικών έργων και άλλα θέματα αρμοδιότητας Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού” .

Νόμος 2121/1993  (ΦΕΚ Α 25 1993 - Θέση σε ισχύ : 04.03.1993) “Πνευματική Ιδιοκτησία, Συγγενικά Δικαιώματα και Πολιτιστικά Θέματα”

Πνευματικό δικαίωμα είναι το δικαίωμα που αποκτά κάποιος πάνω σε ένα πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα π.χ. μουσική, ποίημα, συγγραφικό έργο, σχέδιο, θεατρικό έργο, οπτικοακουστικό έργο, εικαστικό έργο, είτε είναι γραπτό, είτε προφορικό, είτε αφορά την Τέχνη, είτε την επιστήμη. Πνευματική ιδιοκτησία είναι το σύνολο των εξουσιών που δίνει ο νόμος στον ιδιοκτήτη ενός πνευματικού έργου ώστε να το προστατεύει, να το διαχειρίζεται αλλά και να αμείβεται από τρίτους, όταν αυτοί εκμεταλλεύονται την πνευματική του περιουσία.

Η ιδιοκτησία πάνω σε ένα πνευματικό έργο, σύμφωνα με το νόμο, κατοχυρώνεται μόνο από τη «δημοσίευσή» του. Για παράδειγμα, μια μουσική σύνθεση κατοχυρώνεται, είτε από τη στιγμή που θα γίνει προσιτή στο κοινό μέσω μιας δισκογραφικής παραγωγής, είτε μέσω μιας συναυλίας, είτε μέσω μιας εκτέλεσης στο ραδιόφωνο ή στην Τηλεόραση ή και στο Διαδίκτυο.

Η πνευματική ιδιοκτησία πάνω σε ένα πνευματικό έργο, σύμφωνα με το νόμο, διαρκεί 70 χρόνια μετά το θάνατο του δημιουργού του. Μετά την παρέλευση των 70 ετών το έργο αυτό καθίσταται «κοινό κτήμα» π.χ. τα παραδοσιακά τραγούδια, οι κλασσικές συνθέσεις.

Κανείς δε μπορεί να χρησιμοποιήσει πνευματικό έργο που αποδεδειγμένα ανήκει σε κάποιον χωρίς την άδειά του. Αυτό αποτελεί και τη βάση της αναγνώρισης του δικαιώματος υπέρ του δημιουργού-ιδιοκτήτη του, δηλαδή το να ζητείται η άδειά του προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το έργο του από τρίτους.

«Χρήστης» μουσικού έργου θεωρείται κάθε τρίτος ο οποίος το χρησιμοποιεί δημόσια, είτε μέσω δισκογραφίας, είτε μέσω συναυλίας, είτε μέσω ραδιοφώνου κλπ. Οι υποχρεώσεις των χρηστών μουσικής απέναντι στους δημιουργούς της είναι ότι πριν την οποιαδήποτε χρήση οφείλουν να ζητήσουν την άδεια και να καταβάλουν πνευματικά δικαιώματα.

Αυτό που στην πράξη ονομάζουμε «πνευματικά δικαιώματα» είναι η αμοιβή του δημιουργού από τη χρήση του έργου του από τρίτους. Ο «χρήστης» της μουσικής π.χ. πριν από την χρήση αυτή υποχρεούται, κατ’ αρχήν, να ζητήσει την άδεια από τον δημιουργό της και στη συνέχεια να του καταβάλει τα πνευματικά δικαιώματα, την αμοιβή δηλαδή που αντιστοιχεί στη χρήση αυτή.

Σύμφωνα με το νόμο, κάθε χρήστης πνευματικού έργου, στην προκειμένη περίπτωση μουσικής σύνθεσης, οφείλει αμοιβή (πνευματικά δικαιώματα) και στη συγκεκριμένη περίπτωση ο υπόχρεος να τα καταβάλει είναι ο παραγωγός, δηλαδή η δισκογραφική εταιρεία.
Τα δικαιώματα αυτά στην πράξη ονομάζονται «μηχανικά δικαιώματα».

Ο νόμος είναι ιδιαίτερα αυστηρός με όσους χρησιμοποιούν πνευματικά έργα χωρίς την άδεια του δημιουργού τους, διαπράττουν δηλαδή το αδίκημα της κλοπής της πνευματικής ιδιοκτησίας, αδίκημα το οποίο τιμωρείται με ποινές φυλάκισης τουλάχιστον από 1 έως 5 χρόνια, στη δε περίπτωση της «μουσικής πειρατείας» (των ηχογραφημάτων που παράγονται και διακινούνται παράνομα) φθάνει και τα 10 χρόνια κάθειρξη, εάν γίνεται κατ΄ επάγγελμα, καθώς και με χρηματικές ποινές και αποζημιώσεις, που φθάνουν σε κάποιες περιπτώσεις από 3.000 έως 100.000 ευρώ.

Το μεγαλύτερο μέσο εξασφάλισης που δίνει ο νόμος είναι το μέσο της απαγόρευσης της χρήσης και φυσικά η ποινική και αστική δίωξη του παραβάτη.

Εκτός από το δικαίωμα ιδιοκτησίας που έχει ο δημιουργός ενός έργου πάνω σ’ αυτό (το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου του – περιουσιακό δικαίωμα), ο νόμος προστατεύει τον προσωπικό δεσμό που έχει ο κάθε δημιουργός με το έργο του και την «ακεραιότητα» της πρωτότυπης δημιουργίας, δίνει δηλαδή τη δυνατότητα στο δημιουργό να ασκεί κάθε φορά που χρειάζεται το ονομαζόμενο «ηθικό» του δικαίωμα προκειμένου να μην επιτρέπει παρεμβάσεις στο έργο του, οι οποίες θα μπορούσαν να αλλοιώσουν το χαρακτήρα της αρχικής και πρωτότυπης δημιουργίας του. Το ηθικό δικαίωμα θεωρείται θεμελιώδες από το νόμο και κατά συνέπεια, όποιος έχει σκοπό να πραγματοποιήσει διασκευή σε έργο που έχει ιδιοκτήτη θα πρέπει απαραίτητα να ζητήσει την άδεια για τη διασκευή ή την παρέμβαση που θέλει να κάνει και θα πρέπει να γνωρίζει ότι ο δημιουργός έχει πάντα το δικαίωμα να την αρνηθεί, εφ’ όσον θεωρεί ότι αυτή η παρέμβαση αλλοιώνει ή προσβάλλει το έργο του.

Το πρωτότυπο έργο ανήκει πάντα στο δημιουργό του, ακόμα και μετά τη διασκευή, απλά ο διασκευαστής για τη συγκεκριμένη διασκευή φέρεται ως συνδημιουργός, σε ποσοστό συνιδιοκτησίας που θα πρέπει να έχει προσυμφωνηθεί με το δημιουργό του έργου.

Ο διασκευαστής έχει πνευματικό δικαίωμα πάνω στη συγκεκριμένη διασκευή, το δε ποσοστό συνιδιοκτησίας με τον δημιουργό του έργου καθορίζεται από την αρχή και πριν τη χρήση, η δε οικονομική απολαβή, τα πνευματικά δικαιώματα ακολουθούν το ποσοστό αυτό που έχει συμφωνηθεί. Π.χ. ένα ποσοστό που διεθνώς έχει επικρατήσει σε μία διασκευή είναι το 12,5% για το διασκευαστή και το υπόλοιπο για τον αρχικό δημιουργό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει δυνατότητα και άλλης διαπραγμάτευσης για υψηλότερο ή χαμηλότερο ποσοστό.

Ο νόμος προβλέπει ότι ο δημιουργός έχει το δικαίωμα να απαγορεύσει τη δημόσια εκτέλεση του έργου του, εάν αυτή γίνει χωρίς την άδειά του. Επίσης προβλέπονται και εφαρμόζονται στην πράξη αστικές και ποινικές κυρώσεις (φυλάκιση έως 5 χρόνια, αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση).
Οπωσδήποτε οφείλονται δικαιώματα στο δημιουργό από τη δημόσια εκτέλεση του έργου του, τα οποία στην πράξη ονομάζονται «εκτελεστικά δικαιώματα».

Ο νόμος προβλέπει κάτι τέτοιο αλλά στην πράξη είναι πολύ δύσκολο και σε κάποιες περιπτώσεις σχεδόν ανέφικτο, προβλέπει όμως την ύπαρξη των Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης, οι οποίοι διαχειρίζονται τα δικαιώματα πολλών μαζί δημιουργών.

Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης είναι ένας Οργανισμός ο οποίος επιλέγεται από τους δημιουργούς μουσικής, για παράδειγμα, προκειμένου να διαχειρίζεται συνολικά τα δικαιώματά τους, να τους εκπροσωπεί συνολικά, να προστατεύει συνολικά τα έργα τους και να εκτελεί συνολικά τις εντολές τους ως κοινός διαχειριστής της πνευματικής τους περιουσίας.
Αυτό στην πράξη εκφράζεται με το να δίνει τις άδειες χρήσης αντ’ αυτών, να επιτρέπει ή να απαγορεύει μετά από εξουσιοδότησή τους τη χρήση των έργων τους αντί για αυτούς, να εισπράττει αντί για αυτούς τα δικαιώματά τους και να τους τα αποδίδει, έχοντας ταυτόχρονα το δικαίωμα να ασκεί κάθε νόμιμο μέσο για την προστασία των δικαιωμάτων τους από την παράνομη χρήση από τρίτους.

Η Ειδική Υπηρεσία Έκτακτης Διαχείρισης Δικαιωμάτων ΕΥΕΔ ιδρύθηκε και λειτουργεί με βάση την υπ΄αριθμ. 262844/18408/13772/689/04.06.2018 (ΦΕΚ Β΄ 2085/07.06.2018) υπουργική απόφαση  και έχει αναλάβει την εκπροσώπηση των πνευματικών δικαιωμάτων των μελών της ΑΕΠΙ ΑΕ, της οποίας η άδεια ανακλήθηκε με την υπ΄αριθμ. 224747/4952/15.05.2018 (ΦΕΚ Β΄ 1767/17.5.2018) υπουργική απόφαση.

Η ΕΥΕΔ λειτουργεί ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων, με χρονική διάρκεια έως δύο έτη.

Κατ΄ αρχήν θα πρέπει να είναι συνθέτης ή στιχουργός έργου που έχει ή πρόκειται να παραχθεί σε υλικό φορέα ήχου ή ήχου και εικόνας ( CD, Cd Rom , video κλπ) ή να έχει ή να πρόκειται να εκτελεστεί δημόσια. Η διαδικασία είναι απλή. Αρχικά, απαιτείται η υπογραφή συμβολαίου με την ΕΥΕΔ, μέσα απ’ το οποίο θα δίνεται η εντολή σ’ αυτήν από το δημιουργό ώστε να διαχειριστεί για λογαριασμό του το έργο του. Στη συνέχεια ο δημιουργός θα πρέπει να καταθέσει ενυπόγραφα το ρεπερτόριό του και να δηλώσει υπεύθυνα και εγγράφως ότι είναι αυτός ιδιοκτήτης ή συνιδιοκτήτης, εάν υπάρχει και άλλος δημιουργός στο ίδιο έργο, καθώς επίσης και τα ποσοστά συνιδιοκτησίας που έχουν συμφωνήσει μεταξύ τους.

Η εγγραφή στην ΕΥΕΔ είναι δωρεάν.

Η ΕΥΕΔ διαχειρίζεται στην Ελλάδα και το Ελληνικό και το ξένο μουσικό ρεπερτόριο.

Ο δημιουργός θα πρέπει να βρίσκεται σε μια τακτική επαφή με τον Οργανισμό και να ενημερώνει για τις δραστηριότητές του, τις νέες συνεργασίες του και τις πιθανές διεθνείς του δραστηριότητες, προκειμένου να διευκολύνει τον Οργανισμό στο έργο του.

Η ΕΥΕΔ έχει συντονισμένο και εκτεταμένο δίκτυο ελέγχου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, η συνεργασία βεβαίως  του ίδιου του δημιουργού μαζί της, βοηθά στην εξασφάλιση ακόμα πιο αποτελεσματικής διαχείρισης του έργου του.

Είvαι το δικαίωμα πoυ προκύπτει για τo δημιoυργό από τηv απoτύπωση τoυ έργoυ τoυ σε υλικoύς φoρείς ήχoυ ή ήχoυ και εικόvας (π.χ. δίσκoι βινυλίου, CD, video, CD - ROM, CDI, κλπ.).

Είvαι το δικαίωμα πoυ προκύπτει από τη δημόσια εκτέλεση τoυ έργoυ και τηv παρoυσίασή τoυ στo κoιvό, με oπoιοδήπoτε μέσo π.χ. ραδιόφωvo, τηλεόραση, άλλo φoρέα ήχoυ ή ζωvταvά.

Είναι η ενσωμάτωση της μουσικής του σε ένα οπτικό έργο, όπως ταινία κινηματογράφου, video, διαφήμιση, serial κλπ.
Η ενσωμάτωση αυτή ανήκει σύμφωνα με το νόμο στην κατηγορία των μηχανικών δικαιωμάτων και η χρήση μουσικής σ΄ αυτού του είδους τις παραγωγές απαιτεί την απόλυτη έγκριση του δημιουργού, διότι ενέχει κίνδυνο προσβολής του ηθικού δικαιώματός του, εάν το οπτικό περιεχόμενο δεν είναι της αποδοχής του (ηθικό δικαίωμα του δημιουργού).
Σαφώς και ο χρήστης οφείλει να καταβάλει μηχανικά δικαιώματα για την ενσωμάτωση αυτή, η δε δημόσια εκτέλεση του οπτικοακουστικού έργου επιφέρει στο δημιουργό και εκτελεστικά δικαιώματα.

Τα γραφεία της ΕΥΕΔ βρίσκονται στην οδό Σάμου 53 στο Μαρούσι, ΤΚ 151 25
Τηλ.: 210 6834830
e-mail : ed@opi.gr